Menü
Genel tıpta ortopedide vücutta kırık kemiklerde ve zarar görmüş eklemlerde kullanılan titanyum vidaların diş hekimliğinde kullanımı ile oral implantoloji adlı bir bilim dalı oluşmuştur. Oral implantolojide amaç eksik diş dokusunun yerinin silindirik titanyum vidalar ile tamamlanmasıdır. Oral implantoloji ile uygulanan titanyum diş implantları ile hastanın tek veya çok sayıdaki diş eksiklikleri tamamlanır. Hastanın eksik dişlerden kaynaklanan estetik, fonksiyon ve konuşma bozuklukları düzeltilir.
Dişlerin eksilmesi ile dişin bulunması gereken kemik dokusu eriyerek kemik dokuda azalma meydana gelir. Dişin çekilmesi sonrasında ilk 3 ay içinde maksimum kemik ve dişeti kaybı olur. Dişsiz bölgeye implant uygulayarak hem eldeki kemik ve dişeti korunur hem de kemik ve dişeti kaybı durdurulur. Diş implantları kullanılmadan önce eksik dişler köprü ve damak protezleri ile tamamlanıyordu. Köprü yapılacak eksik dişin bir önündeki ve bir arkasındaki sağlam dişler kesiliyor ve eksik diş porselen köprü ile tamamlandığı için hasta en az 2 sağlam dişini kestirmek zorunda kalıyordu. Damak protezinde ise hastanın eksik dişleri akrilden yapılan bir parça ile dişetine basacak şekilde tamamlanıyordu. Diş implantı ile sağlam komşu diş kesilmediği gibi dişetine vuruklar yapan damak protezi ihtiyacı kalmaz.
Diş implantı uygulandıktan sonra eğer implant operasyonunda ileri cerrahi teknikler uygulanmamış ise sağlıklı bir hastada alt çene için 2 ay üst çene için 4 ay ay yetmektedir. Eğer ileri cerrahi teknikleri uygulanmış ise süre alt çene için 3 ay üst çene için 6 ay civarında beklemeyi gerektirir. Kişinin kemiği uygun ise bazı vakalarda uygulama sonrası anında diş protez tedavisi başlayabilir.
Diş implantları uygulaması sırasında hastalar ağrı hissetmezler. Diş implantları hasta için diş çekiminden daha basit ve ağrısızdır. Diş implantı uygulandıktan sonra ilk 2 gün ağrı kesicilerle geçirilen bir sızı olur. Genellikle ilk 3 gün sonrası hasta günlük hayatında bir ağrı hissetmeden yaşamına devam eder.
Diş implantları gelişimini tamamlamış 18 yaşından büyük sağlıklı her hastaya yapılabilir. Diş implant tedavisi basitçe kaybedilen dişin titanyum vidalar ile tamamlanmasıdır. Diş çekimi yapılıp iyileşme bozukluğu olmayan herkese implant uygulanabilir.
Diş beyazlatma işlemi dişin renklenmiş sert dokusunun renginin ağartılması işlemidir. Bu işlem için kullanılan malzemelerin mutlaka hekim kontrolünde veya hekim tarafından uygulanması gerekmektedir. Hekim tarafından belirtilmiş şekilde yapılan ev tipi diş beyazlatma işleminde veya hekimin kendi uyguladığı diş beyazlatma işleminde dişler zarar görmez.
Kişinin yaşına alışkanlıklarına ve diş bakımına bağlı olarak ilerleyen zaman içinde dişetlerinde çekilme meydana gelebilir. Dişeti çekilmesine sebep olan şeyler belirlenip tedavisi yapıldıktan sonra dişeti çekilmesi olan bölge ufak bir cerrahi işlem ile eski haline döndürülebilir. Dişeti ile beraber dişte de aşınma var ise aşınma boyutuna bağlı diş dokusu dolgu veya porselen kaplama ile tamir edilebilir.
Porselen lamina tedavisi diğer adı ile yaprak kaplama dişin ön yüzünün estetik görünümde olmadığı durumlarda uygulanır. Diş dokusu görünen yüzü çürük olduğunda, estetik olmayan renklenmiş dolgu varsa, dişte renk değişimi var ise diş ön yüzeyinde çatlak ve kırık varsa uygulanabileceği gibi dişleri aralıklı olan hastalarda aralıkları kapamak için de uygulanabilir.
Diş fırçası dişlerin mekanik temizliğini gerçekleştirir. Diş macunu ise köpürerek kimyasal temizlik yapar ve fırçadan dolayı oluşabilecek bulantı hissini azaltır. Diş temizliğinde esas olan mekanik temizlik, yani diş fırçalamaktır. Diş fırçalama ile diş yüzeyindeki plak dokusu dişten uzaklaştırılır. Diş macunları içerdikleri kimyasallar ile ağız içinde kötü tadı azaltır ve köpürerek diş aralarındaki plağın çıkmasına yardım eder. Diş fırçası seçiminde diş ve dişetlerinde sorun yok ise orta sertlikteki fırça seçilmelidir. Diş macunu olarak ise dişlerde hassasiyet varlığına ve dişetlerinde kanama yok ise herhangi bir macun seçilebilir.
Dişlerdeki konum ve biçim bozukluklarına bağlı olarak diş diziliminde ayrıklıklar oluşabilir. Bu tür durumlarda esas tedavi planlaması ortodontist tarafından hasta muayene edilerek belirlenir. Eğer hasta tel tedavisi istemez ise hastanın durumu protetik olarak değerlendirilir. Dişlerdeki form bozuklukları ve ayrıklıklar, durumun şiddetine göre, dolgu-lamina tedavisi veya kaplama tedavisi ile giderilir.
Diş ve çene bölgesinde kaza, çarpma, düşme vb. durumlara bağlı travmatik kırıklarda hastanın hızlıca diş hekimine gitmesi gerekmektedir. Travma sırasında diş kırılmış veya diş yerinden çıkmış ise kırık parçanın da biraz süt içine veya ıslak bir bez ile hekime ulaştırılması gerekmektedir. Çene ve kemik dokuda meydana gelen kırıklarda zaman kaybedilmeden diş hekimine gidilmeli ve tedavi için geç kalınmamalıdır. Tedavi için hekimin tedavi planlaması takip edilmelidir. Çene ve yüz bölgesine gelen darbe çarpmalarda çene kemiği dişler dişeti dudaklar ve çene eklemi zarar görebilir.
Siyah dolgu ya da metal dolgu denilen amalgam dolgular, Dünya Diş Hekimleri Birliği ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından insan sağlığına zararlı olmadığı onaylanmış diş hekimliği malzemeleridir. Amalgam dolgu 150 yıldır güven ile diş hekimliğinde kullanılmıştır. Gelişen teknoloji ile genel diş hekimliğinde kullanımı azalmış ve yeni malzemelere bağlı olarak uygulanma sıklığı düşmüştür. Amalgam siyah metal dolguların en önemli dezavantajı renginin metal rengi olması ve zamanla siyahlaşmasıdır.
Diş ağrısı dişte çürük oluşumu, kırık, travma, dişeti çekilmesi gibi sebeplerle olur. Diş ağrısın türü tedavi planlamasında diş hekimi için rehberdir. Diş hekimi tarafından ağrının süresi, şiddeti, ağrının türü ve ağrı bölgesi işlem öncesi değerlendirilir. Ağrının ağrı kesicilerle geçip geçmediği önemlidir. Diş ağrısı durumunda hasta en kısa zamanda diş hekimine gitmelidir. Diş ve dişetine konan rakı, aspirin, karanfil-karanfil yağı ağrıyı arttırır.
Kişinin gülüşü sırasında görülen dişlerin beyaz ve dişetlerinin gülkurusu-pembe renk alanına yapılan estetik dolgu işlemlerine estetik dolgu veya bonding tedavisi denir. Güldüğümüz zaman dişlerde görülen renklenmeler eğer çürük dokusundan kaynaklanıyor ise veya renklenmiş eski dolgular var ise diş yüzeyine diş renginde dolgu malzemeleri ile hasta tarafından farkedilmeyecek dolgular yapılabilir.
Diş hekimliğinde lazer diş dokusu ve dişeti dokusu için işlem yapmakta güvenilir bir araçtır. Diş dokusunda çürük temizlemekte, kanal tedavisinde, diş beyazlatmada, dişi dezenfekte etmekte lazer güvenilir şekilde kullanılabilir. Dişeti dokusunda lazer dişeti şekillendirmede ve dişetinde ki renklenmelere kadar güven ile kullanılabillir.
Kanal tedavisi işlemi diş hekimince dişin içinde zarar görmüş canlı dokunun temizlemesidir. Kanal tedavisi işlemi için dişin içindeki kanala uzanan bir giriş kavitesi açılarak diş içindeki kanal yapısı temizlenir ve şekillendirilir. Temizlenen ve şekillendirilen kanal yapısı dezenfekte edici ve temizleyici ajanlar ile yıkanarak mikroplardan arındırılır. Diş içine kurutma işlemi uygulanır. Temizlenmiş şekillendirilip hazırlanmış diş kanalı diş kökü boyunca homojen bir şekilde doldurulur.
Kanal tedavisi geri dönüşümsüz bir tedavidir. Kanal tedavisi yapılmış diş canlılığını kaybeder. Dişin gece uykudan uyandıran ağrısı varsa, gece uyutmayan ağrısı varsa, kendi kendine başlayan, ağrı kesiciler ile geçmeyen ağrısı var ise diş ağrı yönünden kanal tedavisi için değerlendirilir. Dişte kanala uzanan çürük veya kırık varsa diş dolgu ile kurtarılamayacak ise kanal tedavisi değerlendirilir. Diş kökünün etrafında röntgende görülen kemik dokusu kaybı veya apse, kist oluşumu var ise diş kanal tedavisi için değerlendirilir. Bu kriterlerin birinin ya da birkaçının olması durumunda hekim tarafından kanal tedavisi değerlendirilir.
Bir dişe kanal tedavisi uygulanırken dişin kanal yapısına ulaşmak için diş içine uzanan bir kavite açılır. Dişin kanala giriş kavitesi açılırken belirli bir oranda madde kaybı gerçekleşir. Diş, kanal tedavisi öncesinde çürük veya kırık dokuya sahip ise daha kanal tedavisi sırasında çürük dokunun temizlenmesi ile daha fazla madde kaybı gerçekleşir. Kanal tedavisi sonrasında diş canlılığını kaybettiği için daha kırılgan bir yapıya kavuşur. Bu sebepler ile kanal tedavisi sonrasında kalan sağlam diş dokusu miktarına bakarak diş için uzun süreli kullanımına imkan verecek tedaviler belirlenir. Kanal tedavisi sonrası diş doku kaybı kalan sağlam diş dokusundan fazla ise inlay-onlay-kron tedavileri değerlendirilir. Bu şekilde zayıf diş dokusunun destekleyebileceği ve kalıcı tedaviler seçilir.
Kanal tedavisi sırasında canlı bir doku olan diş dokusu uzaklaştırılır. İşlem sonrasında hastanın belirli bir süre azalan şekilde diş ağrısı çekmesi normaldir. İşlem sonrasında ilk günlerdeki ağrının azalmaması durumunda hastanın hekimine müracaat etmesi gerekmektedir.
Kanal tedavisi sırasında kök kanalları eksiksiz ve kök kanalları tam doldurulmuş bir dişte işlem başarılıdır. Dişin çürük ve kanal sırasında ugradığı madde kaybının telafi edilmesinde madde kaybı miktarına göre dolgu, kaplama inlay ve onlay işlemlerinden birisi değerlendirilir. Kök kanalları ve üst yapısı düzgün yapılmış bir dişte başarı şansı çok yüksektir. Hasta tarafından diş uzun bir süre kullanılabilir.
Bir dişin çürük, kırık, aşınma, estetik sebepler ile tüm yüzeylerinden 1-1,5 mm civarında alınarak küçültülmesi işlemine kron-kaplama tedavisi denir. Eksik bir veya birden fazla eksik dişin varlığında komşu dişlerin aşındırılarak eksik dişin arada tamamlanması tedavisine köprü denir. Çok fazla dişin eksik olduğu ve komşu dişlerin az ve zayıf olduğu ya da hiç olmadığı durumlarda akrilik plak ve yapay dişlerin kullanıldığı hasta tarafından tak-çıkar olarak hareketli protezlere damak protezi denir. Eksik dişlerin yada damak protezinin implant kullanılarak desteklendiği sistemlere de implant destekli protezler denir ve diş sisteminde ki gibi değerlendirilir.
Dişlerin ön yüzeylerinde renklenmiş, uyumsuz dolgular var ise ve diş formu, boyu estetik değil ise hastanın gülüşü sırasında diş-dudak estetiği sıkıntıları var ise uygulanan diş protez tedavisidir. Diş hekimince dişin ön yüzeyinin aşındırılarak veya hiç aşındırmaya ihtiyaç duymadan metalsiz estetik cam porselenler ile tamamlanmasında lamina tedavisi denir.
Diş yapısının aşırı derecede madde kaybına uğradı ve kalan diş dokusunun eksik diş dokusunu dolgu malzemesi ile destekleyemeceği durumlarda hasta ağzından ölçü alınarak eksik diş dokusunun dışarıda model üzerinde tamamlandığı ve dişe yapıştırıldığı sistemlerdir.
Diş, kök ve kron olmak üzere 2 bölüme ayrılır. Diş kökü, dişin kemik ve dişeti içinde kalan dokusudur. Diş kronu ise dişin ağızda görülen mine ile kaplı dokusuna verilen isimdir. Normal şartlarda dişin parlak beyaz mine dokusuna kadar dişeti örterek dişin kemiksi kök yüzeyini dış etkenlerden korur.
Sağlıklı dişeti pembe -gülkurusu renginde kanamasız ve kıvamlıdır. Dişeti dokusu kemiğin üstünden uzanarak dişin mine sınırının birazını da yaka gibi sararak dişler arasındaki boşluğu kapatır ve dişler arasında üçgen bir yükselti yaparak şekillenir. Düzenli diş fırçalayan hastalarda dişeti ile diş arasında sıkı bir bağ olup dişetinde cep varlığı izlenmez. Dişler etrafında plak ve diş taşı yoktur.
Dişlerde fırçalamada kanama olmaz. Diş yüzeyinde lekeler ve plak oluşumu ile birlikte mine pürüzsüzlüğünü kaybeder. Dişler mekanik olarak fırça ile temizlenmediği için diş taşı oluşumu izlenir. Diş taşı oluşumu alt ön dişlerin dil tarafında ve üst azı dişlerin yanak tarafında daha fazladır. Bu bölgelerde ki başlangıç plak oluşumunu takiben mekanik temizlik yapılmaz ise diğer dişlerin yüzeylerinde de plak ve diş taşı oluşumu başlar. Diş taşı ve plak mikroorganizmalar ve bakteri barındırır. Oluşan plak ve diş taşı diş sert yüzeyine yapışır ve başlangıçta kanama ve dişetinde renk değişimi başlar.
Dişetine doğru yerleşen diş taşı ile dişetlerinde köke doğru bir çekilme başlar. Oluşan diş taşı hasta tarafından uzaklaştırılamaz. Dişler arasında ki dişeti dokusunda çekilme ile dişler arasında yiyecek birikimi başlar. Bu aşamadan sonra olay artık kronik bir durum oluşturur. Hasta dişeti çekilmesi ile birlikte dişin kökünü çevreleyen kemik dokusunda da iltihabi cevap başlar.
Kemik dokuda dişetinin altında kök yüzeyinden çekilmeye başlar. Dişi çevreleyen dişeti ile arasında dişeti cebi oluşur. Oluşan cep bakteriler için toplanma alanı oluşturur ve dişeti rengi kırmızı bir renk alır. Fırçalamada kanamalı ve ağrılı bir durum izlenebilir. Dişler üstünde plak ve diş taşı diş hekimleri tarafından uzaklaştırılır. Diş yüzeyinde ki birikintiler mekanik aletler ile uzaklaştırılıp diş yüzeyi parlatılarak pürüzsüz bir yüzey elde edilmeye çalışılır. Çekilmiş dişeti geriye döndürülemez. Açığa çıkmış kök yüzeyi oranına ve çekilmiş dişeti miktarına bağlı olarak diş hekimince belirlenen prosedürler takip edilir.
Yapılan bilimsel çalışmalar çürük yapıcı bakterilerin bebeğe anneden, aile bireylerinden, bakıcılardan bulaşabileceğini göstermiştir. Bu bakteriler beslenme esnasında ortak kaşık çatal kullanımı, biberondaki sütün sıcaklığını kontrol etmek veya emziği temizlemek amacıyla anne veya bakıcının biberonu veya emziği önce kendi ağzına götürmesi, bebeğin dudaktan öpülmesi sonucu bulaşır.
Diş çürüğü anneden çocuğa bulaşır. Beslenme esnasında ortak kaşık çatal kullanımı, annenin bazı yiyecekleri önce kendi çiğneyip sonra çocuğa vermesi gibi durumlarda annedeki bakteriler çocuğa bulaşır.
Çürük riski tüm ailede, kardeşlerde aynı değildir. Çürük riskini oluşturan birden fazla etmen vardır. Her bireyin anne ve babadan aldığı genetik kodların farklı olması, bağışıklık sistemindeki farklılıklar, dişlerin anatomik farklılıkları gibi bir çok etken aile bireylerinin çürük eğiliminin farklı olmasına sebep olabilir. Çürük önlenebilen bir hastalıktır. Genetik faktörler çürük risk etmenlerinden biri olmasına rağmen, ağız bakımı düzeyi arttırılarak çürük oluşumu önlenebilir.
© Myra Ağız ve Diş Sağlığı Polikliniği Antalya 2024